Prace konserwatorskie w kościele p.w. Św Jana Chrzciciela w Malborku prowadzone w sezonie wiosenno-letnim  2021 rozpoczynają się od przeprowadzenia precyzyjnego zabiegu polegającego na mechanicznym wzmocnieniu ceglanej konstrukcji dwóch kopuł  nawy północnej.

W ubiegłym roku tynki pokrywające sklepienia tych właśnie kopuł zostały w pierwszym etapie prac poddane zabiegom konserwatorskim. Zostały one oczyszczone z brudu i kurzu oraz z grubo nakładanych wtórnych warstw malarskich.  Zdegradowane – wypłukane  tynki usunięto, a odsłonięte oryginały po zdezynfekowaniu zostały wzmocnione i miejscowo skonsolidowane z ceglanym podłożem.

Na tak przygotowaną powierzchnię kryształowo-gwieździstego sklepienia nałożono tynk wyrównujący, technologicznie opracowany w nawiązaniu do oryginalnej wyprawy tynkarskiej. Następnie półkule kopuł od wnętrza kościoła zabezpieczono przez  podparcie  drewnianymi stemplami.  Podparcie kopuł było wymuszone koniecznością zabezpieczenia ceglanej konstrukcji sklepień przed ewentualnymi uszkodzeniami jakie  mogą im zagrozić w związku z kolejnymi etapami prac konserwatorskich rozpoczynającymi  się obecnie.

A kolejny etap prac będzie kluczowy ponieważ będzie dotyczył wzmocnienia osłabionej struktury ceglanych wysklepek sklepienia.

Po przeanalizowaniu szeregu czynników dotyczących charakteru zniszczeń kopuł w przeszłości ( pożary, osunięcia murów wspierających sklepienia,  ostrzały artyleryjskie czy nieszczelne, przeciekające połacie dachów) wybrano technologię  wzmocnienia sklepień w oparciu o metodę  Ruredil X Mash C 10. Polega ona  na precyzyjnym nałożeniu na całą powierzchnię kopuł od strony dachu kościoła, specjalistycznej siatki  wykonanej z włókna węglowego  „wklejanej” na mocno wiążącą zaprawę mineralną. System wybranego materiału polega na użyciu zestawu siatek  o skrótowym oznaczeniu FRCM  i jest opatentowany. Jest to materiał składający się z siatek zbudowanych z włókien węglowych oraz z włókien PBO  ( nazwa pochodzi od składnika:  benzobizaksozol poliparafenylenu), które to włókna mają zwiększoną wytrzymałość na rozciąganie o ok.40% oraz zwiększoną odporność na ogień z powodu dużej  wytrzymałości na temperaturę  –  do 750 C. Opisany  system siatek był stosowany z powodzeniem w prowadzonych pracach konserwatorskich jako materiał wzmacniający konstrukcje murów w   szeregu znakomitych budowlach zabytkowych takich jak np. Zamek księżnej Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim – wzmacnianie sklepień ceglanych krużganków czy w wieży Ratusza w Tarnowie.

Powierzchnia przewidziana do naniesienia siatek FRCM musi być bardzo dokładnie przygotowana, a przede wszystkim oczyszczona z kurzu. Obecnie na powierzchni kopuł oprócz dużej ilości pyłów znajdują się znaczne pokłady ptasich odchodów. W kawernach natomiast zalega gruz dachówkowy, który stabilizuje (dociąża) sklepienie, ale również jest bardzo zanieczyszczony. Gruz ten, ze względu na pełniącą funkcję będzie musiał być w odpowiednim momencie, partiami wybierany i  po wykonaniu klejenia, jak najszybciej wymieniany na inny materiał o podobnych parametrach dociążających.

Przygotowanie rozległych wierzchnich warstw sklepienia czyli  precyzyjne ich odkurzenie czy wymiana znacznych ilości gruzów, nie będą należeć do zabiegów łatwych. W celu uniknięcia obciążania sklepienia w trakcie wykonywanych działań, co mogło by  grozić  zarwaniem się muru, zostaną w pierwszej kolejności wybudowane drewniane podesty. Będą służyć  ekipie pracowników do przemieszczania się.

Po zakończeniu etapu  wzmocnienia struktury kopuł, usunięte zostaną zabezpieczające sklepienie od wnętrza  kościoła stemple i rozpocznie się ostatni etap prac konserwatorskich jakim będzie  malowanie powierzchni na kolor biały.

Opracowanie:
Mgr Dorota Jędrzejczyk

zdjęcia prezentują „Fragment sklepień nawy północnej”.